Με την ονομασία αυτή ήταν γνωστή η εργασία εκείνη κατά την οποία, οι γεωργοί έκοβαν (θέριζαν) τα σιτεμένα στάχυα των δημητριακών, του σιταριού κυρίως και στη συνέχεια αφού τα συνέλεγαν, τα μετέφεραν στο αλώνι, αλώνιζαν κι έπαιρναν τον καρπό.

πίνακας με θέμα τον θερισμό του Φρανσουά Ντεζιρέ Laugée

Ο θέρος, ήταν εργασία μεγάλης σπουδαιότητας, αφού εξασφάλιζε στην οικογένεια το ψωμί μιάς ολόκληρης χρονιάς. Ήταν όμως ο θέρος και μία απ΄ τις δυσκολότερες γεωργικές εργασίες, αφού απαιτούσε συνεχές, ολοήμερο σκύψιμο και γινόταν κάτω από δύσκολες συνθήκες, αφού η θερμοκρασία τον Ιούνιο είναι εξαιρετικά υψηλή. Θέριζαν γυναίκες κι άντρες, φορώντας ρούχα ελαφριά κι όπου ήταν εφικτό ανοιχτόχρωμα για την προστασία απ΄τη ζέστη και μακρυμάνικα για την προφύλαξη απ΄ τ΄αγκάθια.

Οι άντρες φορούσαν στο κεφάλι καπέλλο, στις περισσότερες των περιπτώσεων ψάθινο για νάναι ελαφρύ, ή πρόχειρο χάρτινο, φκιαγμένο από πρόχειρο χαρτί, στρατσόχαρτο ή κι απόκομα εφημερίδας. Μερικές φορές, έδεναν στο κεφάλι ένα χειρομάντηλο που κρέμονταν προς τα πίσω προστατεύοντας τον σβέρκο.

Οι γυναίκες φορούσαν μαντήλια ανοιχτόχρωμα, ενώ συνηθίζανε να φοράνε τις περίφημες βαμπακιέλες, ολόλευκα κεφαλομάντηλα που είχαν επιμεληθεί τις προηγούμενες ημέρες. Τις βαμπακέλες τις έπλεναν, τις λουλάκιαζαν κι αυτές όταν τις χτύπαγε ο ήλιος, αποκτούσαν ένα υπέροχο άσπρο χρώμα και μιά υπέροχη γαλαζίζουσα χροιά.

Το κύριο εργαλείο θερισμού ήταν το δρεπάνι, άλλα βοηθητικά εργαλεία ήταν η παλαμαριά και η δαχτυλή.

Οι θεριστάδες πρίν ξεκινήσουν το θέρισμα, έμπαιναν στο χωράφι, έστρεφαν προς την Ανατολή, έκαναν τον σταυρό τους, έλεγαν διάφορες ευχές στον νοικοκύρη για καλή σοδειά και ξεκίναγαν. Με το δρεπάνι μάζευαν αρκετά στάχυα, 15 - 20, ανάλογα και το πόσο μεγάλη ήταν η παλάμη του θεριστή και τάφερναν προς την παλάμη τους, εκεί τάπιαναν και τραβούσαν το δρεπάνι, αποκόβοντας έτσι τα στάχυα. Όταν έκοβαν τα στάχυα, έπιαναν 2 - 3 απ΄ αυτά και στρίβοντάς επιδέξια γύρω από το μάτσο των σταχυών, έδεναν το μάτσο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μη σκορπίζουν τα στάχυα. Αυτό το μάτσο σταχυών, που προέκυπτε από ένα κόψιμο με το δρεπάνι, λεγόταν χεριά. Ένα άλλης μορφής κόψιμο σταχυών, πιό πρόχειρο απ΄τις χεριές, ήταν το κόψιμο σε χερόβολα. Ο θεριστής έκοβε με το δρεπάνι τα στάχυα και τα απίθωνε πάνω στην καλαμιά. Ξανάκοβε άλλα στάχυα, τάβαζε κι  αυτά πάνω στα προηγούμενα. Έτσι θερίζοντας 4 - 5- φορές, κι αφίνοντας πάνω στην καλαμιά τα κομένα στάχυα, σχηματίζονταν ένα αρκετά μεγάλο μπουκέτο, άδετων όμως σταχυών, αυτό το κατ΄ αυτόν τον τρόπο μπουκέτο σταχυών λεγόταν χερόβολο. Ο θερισμός σε χερόβολα, εθεωρείτο πιό πρόχειρος και συνήθως γινόταν για να κάνουν πιό γρήγορα, όταν π.χ. έρχονταν βροχή. Προσπαθούσαν να αποφύγουν αυτόυ του είδους τον θερισμό γιατί δημιουργούνταν προβλήματα στη σηνέχεια κατά το δεμάτιασμα.

Όταν τελείωνε ο θερισμός του χωραφιού, ακολουθούσε το δεμάτιασμα. Ενα δεμάτι σιταριού αποτελούνταν από 25 - 30 περίπου χεριές, 6-7 χερόβολα. Οι απλωμένες στο χωράφι χεριές ή τα χερόβολα, μαζευόντουσαν και σχημάτιζαν το δεμάτι. Τα δεμάτια δένονταν ένα - ένα κι αφίνονταν όρθια, με τα στάχυα προς τα πάνω στο χωράφι, ήταν δε έτσι έτοιμα για φόρτωμα και μεταφορά στο αλώνι. Το δεμάτιασμα, ήταν κι αυτή μία δύσκολη εργασία, γιατί έπρεπε τα δεμάτια να είναι φκειαγμένα ομοιόμορφα και σωστά. Για να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά τα δεμάτια, έπρεπε νάναι όμορφες και οι χεριές, νάναι όμορφα και τα χερόβολα, αλλιώς τα δεμάτια δένονταν δύσκολα και δυσκολότερα μεταφέρονταν. Υπήρχε δε και η παροιμία; Κι εσείς κακά χερόβολα, κι εγώ κακά δεμάτια.

Για το θερισμό απαιτούνταν άτομα, όσο το δυνατόν περισσότερα, αλλιώς ο θερισμός ήταν ταλαιπωρεία, ατέλειωτος. Και επειδή ένας ίσον κανένας, έτσι έλεγαν, είχε εφευρεθεί ο θεσμός της δανεικαριάς. Κάνοντας δανεικαριές, τέλειωναν το θερισμό νωρίτερα και πιό ξεκούραστα, αφού μπορούσαν να εργάζονται και να συνομιλούν. Εκτός όμως απ΄τις συνομιλίες, είχαμε και τα τργούδια, που έδιναν ρυθμό στην εργασία, απάλυναν τον κάματο και πρόσφεραν ψυχική τέρψη. Είναι δε υπέροχοι οι στίχοι των δημωδών τραγουδιών, που πέραν όλων περιγράφουν το πόσο κουραστικός είναι ο θερισμός, πόσο καταπονούνται οι γεωργοί, πόσο υπέροχες είναι οι ελπίδες, οι προσδοκίες και τα οφέλη από μιά καλή συγκομιδή.

Θυμίζω μερκά τέτοια τραγούδια:

• Ήλιε μου τι μας άργησες κι όσο να βασιλέψεις, σε καταριέται η εργατιά, κι ο ξενοδουλευτάρης, σε καταριέται και μιά νιά, μιά μικροπαντρεμένη, πούχει τον άντρα άρρωστο....
  
• Αυτές οι μέρες τόχουνε και τούτες οι βδομάδες, ν΄αφίνουνε μωρά παιδιά στις κούνιες οι μανάδες, να πιάνουν τα δρεπάνια τους, να τρέχουνε στα θέρη,....
  
• Παπαδοπούλα θέριζε σ΄ένα δασύ σιτάρι, έργο τον έργο θέριζε, έργο δεμάτια δένει, και στο δεμάτι ακούμπησε, και το παιδί εγεννήθη, και στη ποδιά της τόβαλε και πάει να το πετάξει, μιά περδικούλα αγνάντευε μεσ΄ απο τη φωλιά της, μωρ΄ που τον πάς τον βασιληά, μωρ΄ που τον πάς τον ρήγα, πο΄ γώ'  χω δεκαοχτώ πουλιά, κανένα δεν αρνιέμαι, κι αν πέσει αητός και πάρει δυό, θα χάσω τη λαλιά μου, και θάβρω μαύρη καψαλιά να βάψω τα φτερά μου, .....
  
• Γενήκαν τα γενήματα, γενήκανε για θέρο, ποιον να στείλω να σε φέρω, πέρνω τον δρόμο τον πλατύ, στρατί το μονοπάτι, βάσανα πόχει η αγάπη, πετώ χαλίκια στη φωτιά, πετώ στα κεραμύδια, μήπως βγείς στα παραθύρια, ....
  
• ......................

Τη σπουδαιότητα του θερισμού, αλλά και τη σημασία του, δείχνει επίσης και το μεγάλο πλήθος παροιμιών.

Θυμίζουμε εδώ μερικές:

• Από την αρχή του θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή.
  
• Από το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
  
• Γενάρη πίνουν το κρασί, το Θεριστή το ξίδι. [δηλ. Το κρασί που μπαίνει στα βαρέλια τον Οκτώβρη , ωριμάζει το Γενάρη αλλά τον Ιούνιο έχει γίνει πια ξίδι]
  
• Θέρος, τρύγος, πόλεμος ....και στο αλώνισμα χαρές!
  
• Θέρος, τρύγος, πόλεμος, στασιό δεν έχουν. [δηλ. Ο θερισμός, ο τρύγος και ο πόλεμος δεν επιτρέπουν ξεκούραση, μέχρι να τελειώσουν]
  
• Θέρος, τρύγος, πόλεμος, αποσταμό δεν έχουν.
  
• Μάρτης έβρεχε, θεριστής εχαίρονταν.
  
• Μάρτης έβρεχε, θεριστής τραγούδαγε.
  
• Μη σε γελάσει ο βάτραχος και το χελιδονάκι, αν δε λαλήσει ο τζίτζικας, δεν είν' καλοκαιράκι.
  
• Πρωτόλη (Ιούνιε), Δευτερόλη (Ιούλιε) μου, φτωχολογιάς ελπίδα.
  
• Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή.
  
• Τον Ιούνιο αφήνουν το δρεπάνι και σπέρνουν το ρεπάνι.

Ο θερισμός ενέπνευσε μεγάλους ζωγράφους  όπως οι: Van Gogh, Renoir, George & Fransua Laguee, Δούκας, Κάσιαλος κ.α. οι οποίοι δημιούργησαν εξαίρετους πίνακες ζωγραφικής, που κοσμούν σήμερα τα μεγαλύτερα Μουσεία της οικουμένης.

Δείτε στα δεξιά δύο τέτοιες galleries, με υπέροχα έργα των μεγάλων αυτών ζωγράφων.