Θεοφάνεια

Στις 6 Ιανουαρίου η Ορθόδοξη Εκκλησία, τιμά τη Βάπτιση του Ιησού Χριστού. Είναι η γιορτή των Θεοφανείων ή και Θεοφανίων ή η γιορτή των Φώτων, του Αγιασμού των υδάτων κ.α. Η λέξη Θεοφάνεια σημαίνει φανέρωση - αποκάλυψη του Θεού και σχετίζεται εδώ με τη φανέρωση της Αγίας Τριάδας κατά την Βάπτιση του Χριστού.

Η αρχαιότερη αναφορά στη γιορτή των Θεοφανείων που έχει διασωθεί, είναι του Κλήμεντος Αλεξανδρείας. Τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους - μέχρι τον 4-ο αιώνα μ.Χ. - οι Χριστιανοί γιόρταζαν την ίδια μέρα τα Χριστούγεννα και τα Θεοφάνεια, τιμώντας ταυτόχρονα την προσκύνηση του Χριστού από τους Ποιμένες και τους Τρεις Μάγους. Μετά τον 4-ο αιώνα μ.Χ. καθιερώθηκε ξεχωριστή εορτή η 25-η Δεκεμβρίου για τη γέννηση του Χριστού και την 6-η Ιανουαρίου για τα Θεοφάνεια ή Φώτα.

Σύντομο ιστορικό της Βάπτισης του Χριστού.

Λίγο πριν ξεκινήσει ο Ιησούς τη διδασκαλία του, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος εγκαταλείπει την έρημο και εγκαθίσταται στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού. Εκεί συνεχίζει το κήρυγμα για την έλευση του Σωτήρα, - γι΄ αυτό κι αποκαλείται Πρόδρομος - καλεί τους ανθρώπους προς μετάνοια και συγχρόνως βαπτίζει πολλούς από αυτούς που έρχονταν να τον ακούσουν. Στον Ιορδάνη πήγε και τον συνάντησε ο Ιησούς και ζήτησε απ' τον Ιωάννη να τον βαπτίσει. Ο Ιωάννης, αναγνωρίζοντας ποιόν έχει απέναντί του, αρνείται λέγοντας ότι ο ίδιος έχει ανάγκη να τον βαπτίσει ο Ιησούς Χριστός και ότι δεν τολμά αυτός να τον βαπτίσει. Τότε ο Ιησούς του απάντησε, πως έτσι πρέπει να γίνει για να εκπληρωθεί η εντολή άνωθεν και να πληρωθεί η θεία οικονομία για την σωτηρία του ανθρώπου.

Ο Ιωάννης, βάπτισε τον Ιησού Χριστό στα νερά του Ιορδάνη ποταμού. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, όσους βάπτιζε στα νερά του Ιορδάνη, τους έβαζε όσο βρισκόντουσαν μέσα στον ποταμό να εξομολογούνται τις αμαρτίες τους. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος γράφει ότι ο Ιησούς Χριστός όταν βαπτίστηκε, βγήκε αμέσως απ' το νερό του Ιορδάνη, για να μας θυμίσει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο μόνος αναμάρτητος, σε αντίθεση δε με τους άλλους που βάπτιζε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Χριστός δεν είχε καμία αμαρτία να εξομολογηθεί και έτσι βγήκε αμέσως. Όταν ο Ιησούς μπήκε στον Ιορδάνη, άνοιξαν οι Ουρανοί και κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα με μορφή περιστεριού κι ακούστηκε φωνή απ' τους ουρανούς που έλεγε «Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός με τον οποίο θα γίνει η σωτηρία των ανθρώπων», εμφανίστηκε δηλαδή ο Πατέρας κι έδωσε μαρτυρία για τον Υιό.

Φανερώνονται λοιπόν έτσι και τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος κι επιπλέον με την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος πάνω από τον Ιησού, παρατηρεί ο άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης, δεν αφήνεται περιθώριο σε κάποιον απ' τους παρευρισκόμενους να θεωρήσει λανθασμένα ότι ο Μεσσίας είναι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και όχι ο Ιησούς Χριστός.

Σχετικά με το Βάπτισμα διαβάζουμε επίσης στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο γ:5 "Αμήν λέγω σοι, εάν μη τις γεννηθή δι' ύδατος και Πνεύματος, ου μη εισέλθη εις την βασιλείαν των ουρανών" (εάν κάποιος δεν αναγεννηθή με νερό και Άγιο Πνεύμα δεν μπορεί να μπει στον Παράδεισο) και στις Πράξεις των Αποστόλων α:5 "ότι Ιωάννης μεν εβάπτισεν ύδατι, υμείς δε βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι Αγίω" (ο Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτιζε με νερό μόνο, εσείς πρέπει να βαπτίζεστε με το Πνεύμα το Άγιο).

Όλοι οι άνθρωποι όταν γεννιούνται, βαρύνονται με το Προπατορικό Αμάρτημα. Με την Βάπτισή του ο Χριστός, έδειξε στους ανθρώπους πώς να ελευθερώνονται από αυτή τη βαρύτατη αμαρτία, αλλά κι απ' όλες τις άλλες. Γράφει ο άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης «το Βάπτισμα είναι κλειδί της Βασιλείας των Ουρανών, το Βάπτισμα είναι φωτισμός της ψυχής του ανθρώπου, το Βάπτισμα είναι αγιασμός και λαμπρότης των ανθρώπων, το Βάπτισμα είναι ζωή και σωτηρία των Χριστιανών ... το Βάπτισμα είναι δεύτερη πλάση των ανθρώπων κι όταν βαπτίζεται ο άνθρωπος γίνεται αναμάρτητος όπως όταν τον είχε πλάσει ο Θεός εξαρχής».

Τέλος με την Βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη, αγιάζονται τα ύδατα.

Κοντάκιο Θεοφανείων:

Επεφάνης σήμερον τη οικουμένη
και το φως σου Κύριε,
εσημειώθει έφ' ημάς,
έν επιγνώσει υμνούντας σε.
Ήλθες εφάνης
το Φώς το απρόσιτον.

Απολυτίκιο Θεοφανείων:

Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε,
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει σοι,
αγαπητόν σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές.
Ο επιφανείς, Χριστέ ο Θεός,
και τον κόσμον φωτίσας, δόξα σοι.